در رابطه با تفاوت هبه دین و ابراء دین، تعهدات قراردادی و غیر قراردادی اشخاص طبق قانون به طرق مختلفی ساقط می شوند. قانون گذار ضمن ماده 264 قانون مدنی، اسباب سقوط تعهد را بر شمرده است که وفق بند 3 ماده مزبور، ابراء دین یکی از جهات سقوط تعهد می باشد. در این گفتار قصد داریم شما را با مفهوم ابراء، شرایط تحقق آن و هم چنین تفاوت آن با هبه دین را آشنا کنیم.

ماهیت ابراء

مطابق ماده 289 قانون مدنی، ابراء عبارت از این است که داین از حق خود به اختیار صرف نظر نماید. پس برای تحقق ابراء لازم است یکی از دیگری طلبکار باشد و با اختیار خویش از طلب خویش صرف نظر کرده و ذمه مدیون را اصطلاحا بری نماید. لذا ابراء یک عمل حقوقی یک طرفه محسوب می شود و جزو ایقاعات حقوقی می باشد. ایقاع در عالم حقوق، مفهومی در مقابل عقد می باشد. برای تحقق عقد، اراده دست کم دو شخص لازم است اما برای تحقق ایقاع( عمل حقوقی یک طرفه ) یک اراده کفایت می کند که ابراء نیز این جنس می باشد. برای تحقق ابراء، صرف اراده طلبکار کافی می باشد و اراده و خواست مدیون در تحقق آن بی تاثیر است. برای مثال اگر الف از ب صد میلیون تومان طلبکار باشد، می تواند بدون رضایت ب، دین وی را ابراء کند و موجب سقوط تعهد وی گردد. اما برای تحقق عقد، یک اراده کافی نیست. مثلا اگر الف بخواهد اتومبیلی خریداری نماید، لازم است با فروشنده، عقد خرید و فروش منعقد نماید و تنها اراده وی برای خرید، کافی نیست.

تبیین مفهوم داین، مدیون، دین

جهت درک مفهوم تفاوت هبه دین و ابراء دین باید دانست که برای تبین مفهوم ابراء، ابتدا مستلزم بررسی سه مفهوم داین، مدیون و دین می باشد.

داین و مدیون

منظور از داین، همان طلبکار و مراد از مدیون همان بدهکار می باشد.

دین

در رابطه با تفاوت هبه دین و ابراء دین باید دانست که دین به معنی مالی است که بر ذمه بدهکار می باشد. لذا برای شمول عنوان دین بر تعهد می بایست آن چه مدیون، عهده دار ایفای آن است جنبه مالی داشته باشد. برای مثال اگر الف به موجب قراردادی متعهد گردد ظرف مدت یک ماه اقدام به بازسازی ملک ب نماید، ب نمی تواند تحت عنوان ابراء، این تکلیف را از عهده الف ساقط کند زیرا موضوع تعهد الف، دادن مال نیست بلکه انجام کار ( بازسازی ) است.

هم چنین برای اطلاق عنوان دین لازم است مال اصطلاحا به صورت کلی بر عهده بدهکار باشد. از باب مثال اگر دو عدد سکه بهار آزادی در منزلی موجود باشد و شوهر متعهد شود دو سکه مزبور را به همسر خویش تسلیم کند، در این مورد، دو سکه موجود در خانه، کاملا مشخص و معین می باشد لذا تعهد شوهر، قابل ابراء نیست زیرا سکه ها مشخص و معین می باشند.( آن دو سکه موجود درخانه ) اما اگر در مثال اخیر شوهر به موجب قراردادی متعهد شود دو عدد سکه بهار آزادی به همسر خویش انتقال دهد و آن دو سکه، معین نباشد بلکه شوهر مکلف باشد از بازار دو سکه تهیه کند در این مورد، دو سکه به صورت کلی بر ذمه شوهر است(مشخص نیست کدام 2 سکه) لذا با توجه به این که سکه، مال محسوب می شود و کلی است، در این مورد دین شوهر قابل ابراء توسط زوجه است.

شرایط ابراء کننده

ابراء نیز به مانند سایر اعمال حقوقی نیازمند جمع شرایطی است که طلبکار در صورت دارا بودن تمامی آن شرایط، اهلیت و صلاحیت ابراء را دارد. این شرایط عبارتست از عقل، بلوغ، رشد، قصد و رضا می باشد. منظور از رشد، صلاحیت قانونی برای اداره امور مالی است که امروزه طبق رویه قضایی حاکم بر دادگاه های ایران، افراد 18 سال به بالا رشید محسوب می شوند. لذا اگر دختری 14 ساله علی رغم عاقل و بالغ بودن، طلبی که از دیگری دارد را ابراء کند، این ابراء به واسطه فقدان رشد، محکوم به بطلان است و اثر قانونی ندارد. منظور از قصد، قصد تحقق ابراء است. مثلا اگر شخصی به شوخی به بدهکار خود بگوید طلبی که از تو دارم ابراء کردم، این عمل به دلیل فقدان قصد( نداشتن قصد ابراء و قصد شوخی ) باطل است و موجب بری شدن ذمه مدیون نمی گردد.

ماده 291 قانون مدنی

لازم به ذکر است طبق ماده 291 قانون مدنی لازم نیست شخص مدیون زنده باشد و حتی اگر فوت شود نیز می توان ذمه وی را از دیون، بری نمود. مثلا اگر احمد به شایان 20 میلیون تومان بدهی داشته باشد و فوت کند، شایان می تواند ذمه وی را از دین بری کند.

تفاوت هبه دین و ابراء دین

علاوه بر ابراء، برائت ذمه مدیون از طریق انعقاد عقد هبه نیز امکان پذیر است. مهم ترین تفاوت دو مفهوم مذکور در ماهیت است. همان گونه که اشاره شد برای تحقق ابراء، صرف اراده طلبکار کفایت می کند اما هبه دین، عقد است لذا اراده و توافق مدیون نیز برای تحقق آن لازم است. مثلا اگر یاسین به حسین 10 میلیون تومان بدهکار باشد، حسین می تواند بدون نیاز به موافقت یاسین، دین را ابراء کند که در نتیجه، دین از بین می رود. اما اگر عقدی میان یاسین و حسین منعقد شود و ضمن آن حسین اشاره کند، دینی که بر ذمه یاسین است به او هبه کردم و یاسین نیز موافقت کند، در این جا به مانند مورد قبل دین از بین می رود. به بیان دیگر ابراء، ایقاع است اما هبه دین، عقد محسوب می شود. پس همان گونه که متوجه شدید ابراء دین و هبه دین از حیث نتیجه، تفاوتی با یکدیگر ندارند و هردو منجر به برائت ذمه مدیون و از بین رفتن دین می گردد.

مشاورین حقوقی ایرانلا

چنانچه در زمینه هبه و رجوع از آن و هبه عقد موقت و مهریه درصدد طرح دعاوی هستید گروه مشاورین حقوقی ایران لا با وکلای متخصص و خبره در کنار شماست .همچنین همواره می توانید از طریق مشاوره تلفنی در مورد مسائل حقوقی و اطلاع از راهکارهای قانونی با مشاورین حقوقی ایران لا در ارتباط باشید.

همچنین ضمن آرزوی پایداری و تداوم بنیان خانواده در کشور عزیزمان ،چنانچه در رابطه با مسائلی همچون : طلاق ،نفقه ،دفاع در مقابل درخواست نفقه، مهریه ،قانون حضانت فرزند در سال 1402 و یا انتخاب داور برای طلاق و…. دیگر موضوعات حقوقی به کمک و راهنمایی نیاز داشتید گروه حقوقی ایرانلا با گردآوری گروهی از باتجربه ترین و خبره ترین وکلا از سراسر ایران در خدمت شماست . همواره می توانید با از طریق تماس با ما درخواست مشاوره تلفنی با مشاورین حقوقی مجموعه را داشته باشید .