امروزه به برکت وجود اینترنت و وسعت تولید محتوا در این بستر، گستره آثاری که می‌تواند تحت قانون کپی رایت مورد حمایت و از آن طرف مورد نقض قرار گیرد وسعت چشمگیری پیدا کرده است. برای آشنایی با نقض کپیرایت، مجازات نقض کپیرایت و شرایط شکایت نقض کپیرایت ابتدا باید مقدماتی را لحاظ نمود. قبل از هر چیز، باید این باور غلط را از ذهن زدود که در ایران کپیرایت وجود ندارد. چرا که چندین قانون در خصوص حمایت از آثار ادبی-هنری، نشر و ترجمه و همچنین نرم‌افزارها وجود دارد که همگی نشان از این می‌دهد که نقض کپیرایت در ایران تحت شرایطی قابل شکایت است. در این مقاله قصد داریم کپیرایت و حقوق ناشی از آن و شرایط نقض کپیرایت و نحوه شکایت از کپیرایت را به طور اجمالی معرفی نماییم.
آثاری که می‌تواند موضوع شکایت نقض کپیرایت قرار گیرد
در حال حاضر اصلی ترین قانون برای حمایت از آثار تحت کپیرایت و پیرو آن شکایت از نقض کپیرایت، قانون حمایت از حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب ۱۳۴۸ است. در ماده ۲ این قانون اثرهای مورد حمایت را اینگونه نام برده است:
۱ – کتاب و رساله و جزوه و نمایشنامه و هر نوشته دیگر علمی و فنی و ادبی و هنری؛
۲ – شعر و ترانه و سرود و تصنیف که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد؛
۳ – اثر سمعی و بصری به منظور اجراء در صحنه‌های نمایش یا پرده سینما یا پخش از رادیو یا تلویزیون که به هر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد؛
۴ – اثر موسیقی که بهر ترتیب و روش نوشته یا ضبط یا نشر شده باشد؛
۵ – نقاشی و تصویر و طرح و نقش و نقشه جغرافیائی ابتکاری و نوشته‌ها و خطهای تزئینی و هر گونه اثر تزئینی و اثر تجسمی که بهر طریق و روش به صورت ساده یا ترکیبی به وجود آمده باشد؛
۶ – هر گونه پیکره (مجسمه)؛
۷ – اثر معماری از قبیل طرح و نقشه ساختمان؛
۸ – اثر عکاسی که با روش ابتکاری و ابداع پدید آمده باشد؛
۹ – اثر ابتکاری مربوط به هنرهای دستی یا صنعتی و نقشه قالی و گلیم؛
۱۰ – اثر ابتکاری که بر پایه فرهنگ عامه (فولکلور) یا میراث فرهنگی و هنری ملی پدید آمده باشد؛
۱۱ – اثر فنی که جنبه ابداع و ابتکار داشته باشد؛
۱۲ – هر گونه اثر مبتکرانه دیگر که از ترکیب چند اثر از اثرهای نامبرده در این فصل پدید آمده باشد.
از متن قانون شاید اینگونه برداشت شود که آٌثار تولید شده در فضای اینترنت نمی‌تواند مورد حمایت واقع شود. اما این برداشت صحیحی نیست. بلکه تمام آثاری که اعم از نوشته، عکس و ویدئو در کلیه پلتفرم‌ها اپلیکیشن‌ها و به طور کلی در محیط وب تولید و عرضه می‌شود اثر تلقی شده و مورد حمایت کپیرایت هستند و امکان شکایت نقض کپیرایت در خصوص آن ها کاملا وجود دارد.
انواع حقوق دارنده اثر و شرایط نقض کپیرایت و شکایت از آنها
دارنده اثر (اعم از مؤلف یا کسی که به طور قانونی اثر به وی منتقل شده است) به طور کلی دارای دو حق مجزاست: حق معنوی و حق مادی.
حق معنوی دارنده اثر
حق معنوی دارنده اثر خود شامل:
- حق انتساب اثر به وی (حق نام)ُ؛
- حق انتشار یا عرضه اثر؛
- حق حفظ تمامیت اثر (هرگونه تغییر یا تحریف) می‌شود.
جقوق معنوی زیر مجموعه ای از اسرار تجاری است و از ویژگی‌های مهم حقوق معنوی طبق قانون ما عدم امکان سلب و یا عدم امکان انتقال آنهاست. به عنوان مثال طبق قانون ما که البته بسیار به قوانین کشورهای اروپایی نظیر آلمان و فرانسه نزدیک است هیچ مؤلفی نمی‌تواند اثری را بنویسد و به شخص ثالثی اجازه دهد که وی به نام خود اثر را منتشر کند. جالب است بدانید که طبق قوانین کشورهایی مانند امریکا و انگلیس این امکان وجود دارد. یعنی حقوق معنوی مؤلف طبق قوانین مالکیت معنوی آنها قابل واگذاری و انتقال است. از دیگر ویژگی‌های مهم حقوق معنوی تحت قوانین کشور ما دائمی بودن آنهاست. به این معنی که حتی پس از مرگ مؤلف و پس از اتمام دوره ۵۰ سال بعد از مرگ وی که اصطلاحا اثر وارد حوزه عمومی می‌شود همچنان حقوق معنوی وی باقی می‌ماند و کسی نمی‌تواند آثار عرضه شده دیگران را حتی بعد از گذشت پنجاه سال از مرگ ایشان به نام خود عرضه و یا آنها را دست خوش تغییر نماید.
حقوق مادی دارنده اثر
حقوق مادی دارنده آثار شامل کلیه درآمدهای حاصله از اثر برای مؤلف یا دارنده آن است و تا زمان حیات مؤلف و پنجاه سال پس از مرگ وی به او تعلق دارد. ولی پس از پنجاه سال از مرگ مؤلف، اثر به حوزه عمومی وارد می‌شود و هرگونه بهره‌برداری از آن در دسترس همگان قرار می‌گیرد.
انواع شکایت از آثار مورد حمایت کپیرایت
دارنده حق یا مؤلف از دو طریق حقوقی و کیفری می‌توانند نسبت به شکایت نقض کپیرایت و نقض حقوق معنوی و مادی خود در خصوص اثرشان در دادگاه شکایت نمایند و خواهان مجازات نقض کپیرایت توسط شخص خاطی گردد. دعاوی حقوقی مربوط به کپیرایت شامل تقاضای جلوگیری از نقض و دریافت خسارت می‌شود. اما دعاوی کیفری کپیرایت که در حال حاضر در دادسرای فرهنگ و رسانه قابل طرح و پیگیری است در صورتیکه تشخیص به نقض داده شود می‌تواند برای ناقض مجازات جزای نقدی یا حبس نیز داشته باشد، با این حال باید توجه داشت که جرائم مربوط به کپیرایت در زمره جرائم قابل گذشت است. بدین معنی که پیگیری و تعقیب این جرائم مستلزم شکایت شاکی خصوصی است و تا وقتی که شاکی (یعنی پدیدآورنده و / یا کسی که پدیدآورنده حقوق خود را به او انتقال داده است) شکایت نکند، دستگاه قضا نیز هیچ تکلیفی بر تعقیب مجرم ندارد.
نمونه‌هایی از نقض کپیرایت که می‌تواند منجر به شکایت شود
شکایت نقض کپیرایت به خصوص در محیط وب و اینترنت همانطور که بیان شد به یک چالش بزرگ تبدیل شده و بسیاری از پلتفرم‌ها و اپلیکیشن ها برای جلوگیری از وقوع نقض از طریق بستر خود، مدام در حال یافتن تدابیر به روز‌تری هستند. در زیر به چند مورد از شایع‌ترین نقض‌ها در محیط وب و خارج از آن اشاره می‌کنیم:
- استفاده از اثر شخصی دیگر به نام خود یا دیگری؛
- تغییر و تحریف یک اثر و استفاده از آن بدون اجازه مؤلف یا دارنده اثر؛
- دانلود غیرقانونی یک اثر؛
- آپلود بدون اجازه یک اثر در محیط وب یا دیگر فضاهایی که امکان دسترسی عموم وجود دارد؛
- بازتولید اثر دیگری بدون تغییرات اساسی و بدون اجازه وی؛
- اقتباس از یک اثر بدون اجازه مؤلف یا دارنده حق؛
- ضبط غیرقانونی یک فیلم یا تئاتر در سالن سینما یا تئاتر؛
- استفاده از عکس بدون اجازه عکاس آن و در دسترس عموم قراردادن آن عکس به هر نحو؛
- بهره‌برداری تجاری کردن از یک اثر تحت حمایت کپیرایت بدون اجازه از صاحب اثر.
گروه مشاورین حقوقی ایرانلا
برای مشاوره با وکیل متخصص در زمینه مالکیت فکری مثل تفاوت نام تجاری و علامت تجاری ،حقوق صاحبان علامت تجاری و تفاوت نام تجاری با برند و یا موضوعاتی همچون: طرح صنعتی چه زمانی قابل ثبت است؟، جرم کپی برداری از اختراع، شکایت از سرقت علمی و کپی برداری از کتاب ،تفاوت علامیت مشهور با علامیت معروف و…. می توانید با وکلای متخصص و با تجربه مشاورین حقوقی ایرانلا از طریق شماره های درج شده در سایت تماس حاصل فرمایید و درخواست مشاوره تلفنی با وکلای این مجموعه را داشته باشید.
