در رابطه با شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع، هنگامی که شخصی با صرف هزینه مادی و معنوی به اختراعی دست پیدا می کند احتمالا یکی از دغدغه هایی که برای مخترع وجود دارد امکان بهره مندی انحصاری از حقوق مادی و معنوی اختراع می باشد که طبق قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386، حمایت از این حقوق مستلزم ثبت اختراع در اداره مالکیت معنوی می باشد؛ اینجانب سارا آل یاسین وکیل متخصص حقوق مالکیت فکری به همراه همکارم حسین رضائی وکیل متخصص مالکیت فکری در گروه حقوقی وکلای مالکیت فکری آی پیشه در این گفتار سعی خواهیم کرد شرایط ثبت اختراع و اخذ گواهینامه اختراع و نیز امکان ابطال گواهینامه مذکور را بررسی نمائیم.

تعریف قانونی اختراع

جهت اطلاع از شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع ابتدا باید به تعریف اختراع پرداخت؛ بر طبق ماده 1 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب سال 1386، اختراع نتیجه ی فکر فرد یا افراد است که برای اولین بار فرآیند یا فرآورده ای خاص را ارائه می کند و شکلی را در یک حرفه، فن، فناوری، صنعت و مانند آن حل می نماید.

بر اساس قانون، اختراع باید چه ویژگی هایی داشته باشد؟

طبق تعریف قانونگذار، متوجه می شویم که اختراع باید یک فرآیند و یا فرآورده یا محصولی خاص باشد و در واقع منتج به ایجاد و ارائه ی یک محصول یا فناوری می شود که مشکلی را در یک فن و صنعت حل نماید پس اصولا صرف اختراع محصولاتی که قبلا اختراع شده اما صرفا برای تسهیل و سریع تر شدن فرآیند شود و یا محصول به روزتر اختراع محسوب نمی شود. همچنین اختراع باید در سطح جهانی جدید باشد یعنی در هیچ نقطه ای از جهان آن اختراع تولید و ایجاد نشده باشد در واقع این اولین گام برای قابلیت ثبت اختراع در اداره ثبت کشور مورد نظر می باشد.

شرایط ثبت اختراع

در بررسی شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع باید به ویژگی هایی که قانونگذار برای امکان ثبت اختراع تعریف نموده است توجه نمود چرا که سه شرط اساسی برای ثبت اختراع در نظر گرفته شده است. بدیهی است فقدان هر یک از شروط که در ادامه به آن ها اشاره می گردد مانع شمول تعریف اختراع خواهد بود. شرایط ثبت اختراع به شرح زیر است:

شرط اول : جدید بودن

اختراع باید جدید باشد و اختراعی جدید محسوب می شود که در فن یا صنعت قبلی پیش بینی نشده باشد؛ فن یا صنعت قبلی نیز شامل هر چیزی می شود که در نقطه ای از جهان از طریق انتشار کتبی یا شفاهی یا از طریق استفاده یا عملی و یا هر طریق دیگر قبل از تقاضا یا قبل از تاریخ حق تقدم ناشی از اظهارنامه متقاضی ثبت اختراع برای عموم افشاء نشده باشد.

شرط دوم : ابتکاری بودن

شرط دوم ثبت اختراع حاوی گام ابتکاری داشتن اختراع می باشد بدین معنی که محصول یا فرآورده مورد نظر برای شخصی که دارای مهارت معمولی در آن فن یا صنعت می باشد معلوم و آشکار نباشد.

شرط سوم : کاربرد صنعتی

برای ثبت اختراع، داشتن کاربرد صنعتی حیاتی است  و زمانی اختراع دارای کاربرد صنعتی تلقی می گردد که در شاخه ای از صنعت دارای قابلیت ساخت یا استفاده باشد.

موارد عدم امکان ثبت اختراع

در رابطه با شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع داشتن سه شرط اساسی اختراع یعنی جدید، ابتکاری و صنعتی بودن لزوما به معنای امکان ثبت اختراع و اخذ گواهینامه اختراع نمی باشد. زیرا قانونگذار در این موضوع استثنائاتی مقرر نموده و به نوعی شرایطی سلبی هم برای اختراع در نظر گرفته است طبق ماده  قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری این موارد از حیطه حمایت از اختراع خارج است:

• الف: کشفیات، نظریه های علمی، روش های ریاضی و آثار هنری
• ب: طرح ها و قواعد یا روش های انجام کار تجاری و سایر فعالیت های ذهنی و اجتماعی
• ج: روش های تشخیص و معالجه بیماری های انسان یا حیوان (این بند شامل فرآورده های منطبق با تعریف اختراع و مورد استفاده در روش های مزبور نمی شود در منابع ژنتیک و اجزاء ژنتیک تشکیل دهنده آن ها و همچنین فرآیندهای بیولوژیک تولید آن ها
• ه: آن چه قبلا در فنون و صنایع پیش بینی شده باشد
• و: اختراعاتی که بهره برداری از آن ها خلاف موازین شرعی یا نظم عمومی و اخلاق حسنه باشد

از ماده قانونی مذکور می توان نتیجه گرفت در احراز شرایط ثبت اختراع و اخذ گواهینامه اختراع علاوه بر شرایط ایجابی باید به شرایط سلبی نیز توجه نمود زیرا امکان دارد اختراع دارای هر سه شرط باشد اما به دلیل آن که ثبت آن با اخلاق عمومی اجتماع تعارض دارد، مخترع امکان اخذ گواهینامه اختراع را نداشته باشد. نکته دیگر آن که صرف عدم امکان ثبت یک محصول یا اثر به عنوان اختراع به معنای عدم امکان حمایت قانونی از آن موضوع نمی باشد و احیانا امکان حمایت قانونی در شاخه های دیگر حقوق مالکیت فکری از آن وجود داشته باشد.

شرایط اظهارنامه ثبت اختراع

برای شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع باید اظهارنامه ی ثبت اختراع تنظیم شود که این اظهارنامه شامل مواردی درباره ی اختراع می باشد که حتما باید با دقت نوشته و مطرح شود.

یک اظهارنامه ی ثبت اختراع شامل مواردی اعم از 1.توصیف اختراع 2.ادعا یا ادعاها (claim) 3.خلاصه ای از اختراع 4.نقشه ی فنی اختراع می باشد، پس از درج موارد فوق، اظهارنامه به کارشناس ارجاع می شود تا کارشناس بر پایه ی کلید واژه های ذکر شده در اظهارنامه ی اختراع، در سیستم داخلی و بین المللی جستجو کند تا اگر جدید بودن اختراع احراز شود آگهی ثبت اختراع منتشر و فرآیند صدور گواهینامه ی اختراع شروع شود.

حق تقدم

یکی از موارد قابل توجه در شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع حق تقدم است. طبق کنوانسیون پاریس از زمانی که اظهارنامه ی ثبت اختراع به اداره ی کشور موردنظر ارسال می شود به استناد حق تقدم مذکور در کنوانسیون فرد مخترع تا 12 ماه(یک سال بعد) فرصت دارد تا در کشورهای دیگر هم این اختراع را ثبت کند و در آن کشورها از ثبت اختراع توسط اشخاص دیگر جلوگیری کند مبدأ زمانی این حق تقدم یک سال از زمان ارسال اظهارنامه به اداره ثبت کشور مبدأ می باشد و با اقدام به ثبت بین المللی فرد مخترع از تمام حمایت های داخلی در کشورهای مذکور برخوردار خواهد شد و با ثبت اختراع در کشورهای مختلف محدوده ی حمایتی و حقوق انحصاری خود را گسترش می دهد.

ثبت بین المللی اختراع (pct) و مزایای آن:

یکی از معاهدات مربوط به ثبت اختراع که ایران نیز عضو آن است patent cooperatian treaty  یا PCT می باشد که درباره ی فرآیند شکلی ثبت اختراع است، فرد متقاضی ثبت اختراع می تواند می تواند از طریق سیستم PCT اختراع خود را در یک کشور و یا کشورهای مختلف جهان همزمان با ارسال یک اظهارنامه ثبت کند و از مزایای ثبت بین المللی اختراع می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1.گسترش حقوق انحصاری و محدوده جغرافیایی حمایت

افراد می توانند با ثبت اختراع در سایر کشورها بازار خود را توسعه دهند و یک حمایت گسترده تری داشته باشند و قراردادهای بین المللی و بازار حرکاتی گسترده تر داشته باشند.

2.افزایش مهلت حق تقدم

در ثبت بین المللی اختراع از طریق سیستم PCT، مهلت حق تقدم افراد برای ثبت در سایر کشورها به 30 ماده افزایش پیدا خواهد کرد.

3.اخذ ویزای EB-1

در مواردی با ثبت بین المللی اختراع در PCT و اخذ گواهینامه اختراع (patent) از USPTO افراد می توانند ویزای EB1 برای اقامت دائم در آمریکا بدون نیاز به مدرک زبان دریافت کنند.

ابطال گواهینامه اختراع

همانگونه که در توضیح شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع بیان گردید اختراع می بایستی مجموع شرایط ایجابی بر شمرده را داشته باشد و از سویی فاقد کلیه شرایط سلبی ذکر شده باشد؛ حال چنانچه شخصی گواهینامه ای راجع به یک اختراع اخذ نموده باشد در حالی که مثلا حاوی گام ابتکاری یا کاربرد صنعتی نباشد و یا اساسا شامل تشخیص و معالجه بیماری های انسان و یا حیوان باشد امکان طرح دعوا و درخواست ابطال گواهینامه اختراع مذکور توسط هر ذینفعی ممکن می باشد.

مزایای ثبت اختراع و اخذ گواهینامه اختراع

با اخذ گواهینامه اختراع، بهره برداری از اختراع ثبت شده در ایران توسط غیر مالک بدون موافقت مالک یا دارنده گواهینامه اختراع ممنوع بوده و در صورت استفاده بدون مجوز مالک می تواند نسبت به طرح دعاوی نقض کیفری یا مطالبه خسارت و الزام به منع استفاده اقدام نماید. طبق ماده 15 قانون ثبت اختراعات، طرح های صنعتی و علائم تجاری و قانون بهره برداری از اختراع ثبت شده به این شرح می باشد.

1.در صورتی که اختراع در خصوص فرآورده باشد:

• اول-ساخت صادرات و واردات، عرضه برای فروش، فروش و استفاده از فرآورده
• دوم-ذخیره به قصد عرضه برای فروش، فروش یا استفاده از فرآورده

2.در صورتی که موضوع ثبت اختراع فرآیند باشد:

• اول-استفاده از فرآیند
• دوم-انجام هر یک از موارد فوق در خصوص کالاهایی که مستقیما از طریق این فرآیند به دست می آید. مالک یا دارنده گواهینامه اختراع حق انحصاری راجع به کلیه موارد پیش گفته شده دارد و برای مثال می تواند مانع از ورود کالاهایی به کشور شود که آن کالا ناقض گواهینامه اختراع او باشد.

گروه وکلای مالکیت فکری آی پیشه

آنچه بیان گردید خلاصه ای از مباحث مربوط به شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع، شرایط و ویژگی های قانونی اختراع، امکان ابطال گواهینامه اختراع، حق تقدم در اختراعات و دعاوی راجع به آن بود؛ بدیهی است حقوق ثبت اختراعات به عنوان زیر مجموعه ای از حقوق مالکیت فکری دارای ابعاد مختلف و پیچیدگی های خاص خود می باشد؛ در صورت نیاز به مشاوره تخصصی در این حوزه می توانید با گروه وکلای متخصص حقوق مالکیت فکری آی پیشه در ارتباط باشید.

مشاورین حقوقی ایرانلا

در صورتی که قصد تاسیس و مراحل ثبت اختراع در کانادا ،ثبت اپلیکیشن و یا جرم کپی برداری از اختراع، تسهیلات شرکت دانش بنیان ،اطلاع از شرایط تاسیس پارک علم و فناوری و مزایای شرکت دانش بنیان ،مهاجرت به امارات از طریق ثبت اختراع، شرایط ثبت و اخذ گواهینامه اختراع و تنظیم و تدوین قرارداد و یا حفظ حقوق معنوی فکری خود را دارید می توانید با تماس با گروه حقوقی ایران لا درخواست مشاوره حقوقی در زمینه ثبت شرکت دانش بنیان و انواع شرکت های دانش بنیان داشته باشید. همچنین مشاورین حقوقی ایران لا با در اختیار داشتن وکلای متخصص و خبره در این زمینه همراه و پشتیبان شما خواهد بود.