تصرف زمین کشاورزی از جرائم علیه اموال و مالکیت می‌باشد. گاها دیده شده زمین کشاورزی فردی توسط فرد دیگر بدون رضایت مالک تصرف شده و مورد استفاده قرار گرفته است . در این شرایط مالک می تواند نسبت به شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی اقدام نماید. در این مقاله چگونگی شکایت و مراحل آن توضیح داده خواهد شد.

تصرف زمین کشاورزی

تصرف به معنی سلطه گری شخص به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر مال یا ملک گفته می شود . شخص متصرف ممکن است خودش مالک بوده و یا با اجازه و اطلاع مالک زمین را در اختیار داشته باشد و یا برخلاف رضایت مالک بر آن سلطه پیدا کرده و ملک را در تصرف خود داشته باشد. در واقع تصرف مال از سه حالت تصرف عدوانی، ایجاد مزاحمت و ممانعت از حق خارج نیست. که در صورت وقوع این موارد مالک می تواند نسبت به شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی اقدام نماید.

تصرف عدوانی

تصرف عدوانی عبارتست از خارج شدن مال از ید مالک یا قائم‌مقام قانونی او بدون رضای وی یا بدون مجوز قانونی، بنابراین راضی نبودن مالک یا نبود اذن قانونی او موجب تحقق عدوان است. تصرف عدوانی در قانون جرم محسوب شده و شخص متصرف پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی توسط مالک مجازات می گردد. چنانچه زمین متعلق به دو نفر باشد مالکین می توانند پس از طی مراحل افراز در اداره ثبت به سهم مشخص شده ی خود دسترسی پیدا کنند.

ایجاد مزاحمت 

زمانی مزاحمت تحقق می‌یابد که اعمال مزاحم صرفاً موجب اخلال نسبت به استفاده از حال باشد، بدون اینکه مال از تصرف متصرف خارج شده باشد و اگر اقدام مزاحم از این حد تجاوز کند و مال غیرمنقول را از تصرف متصرف خارج و آن را عدواناً تصرف کند، هرچند مزاحمت به معنای بیشتر و شدیدتری روی داده، دعوای مزبور دیگر مزاحمت تلقی نشده و از مصادیق دعوای تصرف عدوانی است و با موضوع شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی قابل پیگیری است .لذا هر تصرف عدوانی، مزاحمت تلقی می‌شود؛ ولی هر مزاحمتی تصرف عدوانی نیست و در اغلب موارد مزاحمت مقدمه و شروعی است برای تصرف عدوانی.

ممانعت از حق 

در این مورد فرد سلب کننده حق که معمولاً حق ارتفاق می‌باشد، نه متصرف عدوانی محسوب می‌شود و نه مزاحم، بلکه مانع از این است که صاحب حق از حق خود استفاده نماید. در واقع در این حالت شخصی بدون اینکه مزاحم استفاده از عین مال شود، فقط نسبت به استفاده‌کننده از حق ارتفاق یا حق انتفاع ایجاد ممانعت می‌کند.که ممانعت از حق نیز جرم بوده و با موضوع شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی قابل پیگیری خواهد بود.

ارکان تشکیل دهنده جرائم تصرف عدوانی، مزاحمت و ممانعت از حق

این جرائم به مانند سایر جرائم دارای سه رکن قانونی، مادی و معنوی می‌باشند که بدون احراز و اثبات هر سه رکن، صدور حکم بر وقوع این جرائم وجاهت قانونی نخواهد داشت. مطابق اصل قانونی بودن جرائم و مجازات‌ها بدون وجود عنصر قانونی نمی‌توان عملی را به کسی انتساب داد و آن را جرم تلقی نمود. همچنین این قوانین شامل شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی نیز خواهد بود.

 تصرف عدوانی در قانون مدنی

ماده ۳۰۸ قانون مدنی اشاره دارد که: «غصب استیلا بر حق غیر است به نحو عدوان. اثبات ید بر مال غیر بدون مجوز هم در حکم غصب است» همچنین ماده ۱۵۸ قانون آیین دادرسی مدنی در تعریف تصرف عدوانی بیان می‌دارد: «ادعای متصرف سابق مبنی بر اینکه دیگری بدون رضایت او مال غیرمنقول را از تصرف وی خارج کرده و اعاده تصرف خود را نسبت به آن مال درخواست می‌نماید.» در نتیجه عدم رضای مالک یا عدم اذن قانونی او موجب عدوان می‌شود و مفهوم عدوان در ماده ۱۵۸ ق.آ.د.م. اعم از آن است که متصرف لاحق با قهر و غلبه توأم با خشونت یا بدون حضور متصرف سابق و ظاهراً مسالمت آمیز با آرامش مال غیرمنقول را متصرف شود. صرف عدم رضایت متصرف سابق و احراز آن کافی برای اقامه دعوی تصرف شناخته شده است.

مزاحمت و ممانعت طبق ماده 690 قانون مجازات اسلامی

در نهایت در ماده ۶۹۰ قانون مجازات اسلامی، عنصر قانونی هر سه جرم اشاره گردیده بدین شرح که:

«هرکس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حد فاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهرکشی، حفر چاه، غرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلستان‌ها، منابع آب، چشمه سارها انهار طبیعی و پارک‌های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و باید و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به منظور تصرف یا ذی‌حق معرفی‌کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط زیست یا مراجع ذی‌صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حق در موارد مذکور نماید پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود.

پس از رفع تصرف مالک میتواند پس از پرداخت مالیات نقل و انتقال زمین کشاورزی اقدام به فروش زمین نماید.

تبصره ۱- رسیدگی به جرائم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضائی با تنظیم صورت‌مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد. دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.

جرم تصرف عدوانی ممالک دولتی در قانون مجازات اسلامی

ماده ۶۹۰- هرکس به وسیله صحنه‌سازی از قبیل پی‌کنی، دیوارکشی، تغییر حدفاصل، امحای مرز، کرت‌بندی، نهر‌کشی، حفر چاه، غَرس اشجار و زراعت و امثال آن به تهیه آثار تصرف در اراضی مزروعی اعم از کشت شده یا در آیش زراعی، جنگل‌ها و مراتع ملی شده، کوهستان‌ها، باغ‌ها، قلمستان‌ها، منابع آب، چشمه‌سارها، انهار طبیعی و پارک‌های ملی، تأسیسات کشاورزی و دامداری و دامپروری و کشت و صنعت و اراضی موات و بایر و سایر اراضی و املاک متعلق به دولت یا شرکت‌های وابسته به دولت یا شهرداری‌ها یا اوقاف و همچنین اراضی و املاک و موقوفات و محبوسات و اثلاث باقیه که برای مصارف عام‌المنفعه اختصاص یافته یا اشخاص حقیقی یا حقوقی به‌منظور تصرف یا ذی‌حق معرفی کردن خود یا دیگری، مبادرت نماید یا بدون اجازه سازمان حفاظت محیط‌ زیست یا مراجع ذی‌صلاح دیگر مبادرت به عملیاتی نماید که موجب تخریب محیط‌زیست و منابع طبیعی گردد یا اقدام به هرگونه تجاوز و تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از حقّ در موارد مذکور نماید پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی به مجازات یک ماه تا یک سال حبس محکوم می‌شود.

دادگاه موظف است حسب مورد رفع تصرف عدوانی یا رفع مزاحمت یا ممانعت از حق یا اعاده وضع به حال سابق نماید.

تبصره ۱- رسیدگی به جرائم فوق‌الذکر خارج از نوبت به عمل می‌آید و مقام قضائی با تنظیم صورت‌مجلس دستور متوقف ماندن عملیات متجاوز را تا صدور حکم قطعی خواهد داد.

تبصره ۲- در صورتی که تعداد متهمان سه نفر یا بیشتر باشد و قرائن قوی بر ارتکاب جرم موجود باشد قرار بازداشت صادر خواهد شد، مدعی می‌تواند تقاضای خلع‌ید و قلع بنا و اشجار و رفع آثار تجاوز را بنماید.

 ماده ۶۹۱- هرکس به قهر و غلبه داخل ملکی شود که در تصرف دیگری است اعم از آنکه محصور باشد یا نباشد یا در ابتدای ورود به قهر و غلبه نبوده ولی بعد از اخطار متصرف به قهر و غلبه مانده باشد علاوه بر رفع تجاوز حسب مورد به یک تا شش ماه حبس محکوم می‌شود. هرگاه مرتکبین دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آن‌ها حامِل سلاح باشد پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهند شد.

 ماده ۶۹۲- هرگاه کسی مِلک دیگری را به قهر و غلبه تصرف کند علاوه بر رفع تجاوز به حبس از سه ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.

 ماده ۶۹۳- اگر کسی به‌موجب حکم قطعی محکوم به خلع‌ید از مال غیرمنقولی یا محکوم به رفع مزاحمت یا رفع ممانعت از حق شده باشد، بعد از اجرای حکم مجدداً مورد حکم را عدواناً تصرف یا مزاحمت یا ممانعت از حق نماید علاوه بر رفع تجاوز پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی به حبس از شش ماه تا دو سال محکوم خواهد شد.

ماده ۶۹۴- هرکس در منزل یا مسکن دیگری به عُنف یا تهدید وارد شود به مجازات از شش ماه تا سه سال حبس محکوم خواهد شد و در صورتی که مرتکبین دو نفر یا بیشتر بوده و لااقل یکی از آن‌ها حامِل سِلاح باشد به حبس از یک تا شش سال محکوم می‌شوند.

 ماده ۶۹۵- چنانچه جرائم مذکور در مواد (۶۹۲) و (۶۹۳) در شب واقع شده باشد پس از شکایت بابت تصرف زمین کشاورزی مرتکب به حداکثر مجازات محکوم می‌شود.

ماده ۶۹۶- در کلیه مواردی که محکوم‌‌علیه علاوه بر محکومیت کیفری به ردّ عین یا مِثل مال یا ادای قیمت یا پرداخت دیه و ضرر و زیان ناشی از جرم محکوم شده باشد و از اجرای حکم امتناع نماید در صورت تقاضای محکوم‌له دادگاه با فروش اموال محکوم‌‌علیه به جز مستثنیات دین حکم را اجرا یا تا استیفاء حقوق محکوم‌له، محکوم‌‌علیه را بازداشت خواهد نمود.

گروه مشاورین حقوقی ایرانلا

در صورتی که قصد تفکیک املاک،نحوه خرید زمین بدون سند ،فسخ قرارداد اجاره پیش از موعد، اخذ صورتمجلس تفکیکی ساختمان الزام به اخذ پایان کار و یا شکایت بایت تصرف زمین کشاورزی خود را دارید با مطالعه این مطلب می توانید از جزئیات این امر آگاه شوید و در صورت هرگونه سوال تخصصی می توانید با تیم حقوقی ایران لا ارتباط برقرار نموده درخواست مشاوره تلفنی داشته باشید و از راهنمایی افراد خبره و متخصص ما در این زمینه بهره مند گردید.