شاید بسیاری از مردم از این موضوع که می توان یک گونه گیاهی را به ثبت رساند مطلع نباشند. هنگامی که صحبت از ثبت اختراع می شود عده ی کثیری از مردم از این موضوع مطلع هستند اما در رابطه با ثبت گونه گیاهی اینطور نیست. البته این موضوع شرایط خاص خود را دارد و برای ثبت گونه گیاهی گیاه مورد نظر باید شرایط خاصی را داشته باشد که در ادامه توضیح داده شده است.

قانون ثبت گونه گیاهی

بنا بر قانون اختراعات آمریکا مندرج در بند «35U.S.C.161»، از سال ۱۹۳۰ میلادی، امکان ثبت گونه‌های گیاهی جدید به‌عنوان یک پتنت، برای مخترعین و نوآوران فعال در حوزه کشاورزی و پرورش گیاهان فراهم گردید. طبق این قانون، هرگاه یک مخترع، وارث وی و یا یک ثبت‌کننده درخواست، گیاهی جدید و متمایز از گونه‌های گیاهی موجود تولید نماید، این گیاه را می‌تواند به‌عنوان یک پتنت گیاهی به ثبت برساند و از آن، در مقابل بهره‌برداری‌های غیرمجاز دیگران، محافظت نماید. حق مالکیت این نوع پتنت‌ها، به مدت ۲۰ سال از تاریخ ثبت، اعتبار داشته و حق تولید، ارائه، فروش و تکثیر گیاه و نیز واردات آن به خاک آمریکا، در اختیار مالک پتنت خواهد بود. لازم به ذکر است، جلبک‌ها و قارچ‌ها نیز در این قانون، جزئی از گیاهان محسوب می‌شوند، اما باکتری‌ها، مشمول آن نخواهند بود.

ثبت اولین گونه گیاهی

اولین «US» پتنت مرتبط با گونه‌های گیاهی، در ۱۸ اوت سال ۱۹۳۱ میلادی، توسط «هنری بوسنبرگ»، برای نوعی گیاه رونده با گل‌های زردرنگ، به نام «New Dawn» به ثبت رسید. بر اساس آمار گزارش شده، تعداد گونه های گیاهی به ثبت رسیده در مقایسه با دیگر انواع پتنت و به‌ویژه یوتیلیتی پتنت‌ها، بسیار کم است. به عنوان مثال می توان به این مورد اشاره نمود که در سال ۲۰۱۲ میلادی، ۵۷۶۷۶۳ پرونده ثبت اختراع تشکیل شد که از این تعداد، فقط ۱۱۴۹ مورد، به گونه های گیاهی مربوط بوده است.

ویژگی های گونه گیاهی قابل ثبت

یک گونه گیاهی، باید شرایط عمومی مرتبط با ثبت اختراع را داشته باشد، در واقع برای ثبت گونه گیاهی، گیاه مورد نظر باید دارای شرایط زیر باشد :

1. گیاه باید در حالت «Asexual»، به معنای تکثیر گیاه بدون استفاده از بارورسازی بذرها تولید شده باشد، تا بتوان از این که یک نسخه دقیق ژنتیکی از گیاه، تولید شده است مطمئن شد.
2. گیاهانی که فقط به این دلیل که شرایط رشد و باروری خاک، منحصربه‌فرد هستند به وجود آمدند، قابلیت ثبت به عنوان یک گونه گیاهی جدید را ندارند.
3. گیاه جدید،باید دارای ویژگی‌های متفاوتی و منحصر یه فردی در مقایسه با گیاه اصلی بوده و این ویژگی‌ها را در خود حفظ نماید.
4. تولید گیاه جدید، بایستی به کمک یک فرایند یکسان و ثابت، قابل دسترسی بوده و ویژگی‌های منحصربه‌فرد گیاه جدید در نتیجه این فرایند همواره پدیدار گردد.
5. شخصی که در پرونده ثبت اختراع، به‌عنوان مخترع گونه گیاهی جدید معرفی می‌شود، بایستی در فرآیند کشف، توسعه و شناسایی گیاه، دخیل بوده و گیاه مدنظر، نباید تا قبل از ثبت درخواست، در معرض استفاده عمومی و یا فروش قرار گرفته باشد.

طریقه حفاظت گونه گیاهی در پتنت آمریکا

در سیستم پتنت آمریکا، سه راهکار عمده، برای محافظت از گیاهان وجود دارد که به ترتیب عبارتند از:

1. گواهی حفاظت از تنوع گیاهی «Plant Variety Protection-PVP»، یوتیلیتی پتنت‌ها و پتنت‌های گیاهی. در گواهی‌های مرتبط با حفاظت از تنوع گیاهی، گونه‌های تکثیرشده «Sexual»، مورد حفاظت قرار می‌گیرند. این نوع از حفاظت، دارای هیچ‌گونه ادعایی نبوده و حقوق انحصاری، شامل فروش، بازتولید و واردات را در اختیار دارنده قرار می‌دهد که البته، برخی موارد استثناء، در مورد انجام فعالیت‌های تحقیقاتی و ذخیره‌سازی بذر برای استفاده در زمین‌های کشاورزی نیز وجود دارد. مدت حفاظت، برابر با ۱۸ سال است که در مورد درختان، به ۲۵ سال نیز افزایش می‌یابد. از منظر هزینه‌ای نیز، بین ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار، برای ثبت مورد نیاز بوده و بسیار ارزان‌تر از یک یوتیلیتی پتنت محسوب می‌شود.
2. گیاهان را از طریق ثبت یک یوتیلیتی پتنت نیز می‌توان مورد حفاظت قرار داد که بیشتر به روش‌های «Sexual»، مانند جوانه زدن یا قلمه زدن محدود می‌شود. در این حالت، پرونده پتنت، دارای فقط یک ادعا بوده و مدت‌زمان اعتبار پتنت نیز برابر با ۲۰ سال است.
3. روش‌های «PVP» و یوتیلیتی پتنت، به حفاظت از گیاهان جدید حاصل از روش‌های تکثیر «Sexual»، اختصاص داشته و در مقابل، پتنت‌های گیاهی، برای گونه‌های «Asexual» مورد استفاده قرار می‌گیرند. با وجود همپوشانی‌های قابل‌توجه بین روش‌های سه‌گانه یادشده، یوتیلیتی پتنت‌ها بیشتر برای محصولات بذر هیبریداسیون و مهندسی (به‌عنوان یک کالای ارزشمند) رایج بوده و در مقابل، پتنت‌های گیاهی، با توجه به هزینه‌های به نسبت کمتر، برای چمن‌های زینتی و گونه‌های تنوع گیاهی، مورد استفاده قرار می‌گیرند.

گیاهان دارویی

گیاهان دارویی از گذشته تا به امروز نقش مهمی در سلامت عمومی ایفا نموده اند به طوری که برای تجویز و کار با گیاهان دارویی بایستی دارای تخصص و تجربه بود. هنوز نیز گیاهان دارویی زیادی وجود دارند که به ثبت و استفاده عمومی نرسیده اند. لازم به ذکر است که می توان داروی گیاهی را با توجه به شرایطی که گفته خواهد شد به ثبت رسانید. در رابطه با گیاهان دارویی می توان به ثبت گونه گیاهی اقدام کرد که این ثبت با ثبت طرح صنعتی کاملا متفاوت است.